هژمونی آنلاین 2

هژمونی آنلاین

بخش دوم

نویسنده: چارلی وینتر*

مترجم: محمدحسین باقی

در بخش اول اشاراتی گذرا صورت گرفت بر اینکه ظهور سریع داعش علاقه ای شتابناک به تبلیغات جهادی را موجب شد. داعش با اعدام های وحشتناک، ثروت هنگفت و فیلمبرداری با دوربین های با کیفیت از توحش خود مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است به گونه ای که هیچ گروهی در تاریخ نتوانسته چنین مورد توجه رسانه های جهان قرار بگیرد. شناخت از داعش نیز اندک است و مطالعات چندانی نسبت به حضور این گروه در رسانه های اجتماعی و فضای مجازی صورت نگرفته است.

    

    2- روش شناسی

    تبلیغات دولت به اصطلاح اسلامی بسیار گسترده است. آنها روزانه گزارش های تصویری زیادی منتشر می کنند. بولتن های خبری رادیویی، روزانه هستند و زمان بندی شان دقیق است و به زبان های مختلف اعم از عربی، ترکی، کردی، انگلیسی، فرانسوی و روسی پخش می شوند. غیر از تبلیغات رادیویی، «دولت اسلامی» سرودی جهادی به نام «نَشید» را هم تولید کرده است و در کنار آن فیلم های بلندی ساخته که اقدامات وحشیانه اش را به شکل ماهانه به تصویر می کشد. این درست است که سایر گروه های جهادی هم به تبلیغات می پردازند اما مقیاس عملیات تبلیغی داعش بی سابقه است. این پدیده ای تصادفی نیست. به منظور شناسایی استراتژی ای که در پس استفاده حرفه ای از اینترنت قرار دارد – همان جایی که چنین محتوایی همواره منتشر می شود- نویسنده به شکل سیستماتیک خروجی تبلیغات این گروه را در بازه ای 12 ماهه رصد کرده که از 29 ژوئن 2014 یعنی زمان اعلام خلافت البغدادی تا ژوئن 2015 را شامل می شود. هر کمپین با استفاده از تعدادی گزارش های عینی از سوی نویسنده تبدیل به مستند شد، که از حساب های اجتماعی (account) این گروه به زبان عربی و انگلیسی و اتاق های مجازی متعلق به این گروه به دست آمده است. تبلیغات گروه های پیش از داعش- «دولت اسلامی در عراق» (ISI)، «القاعده در عراق» (AQI)- با دو استثنا با توجه به تغییر چشمگیر در کیفیت، کمیت و برداشتی که در پی اعلام خلافت شکل گرفت، کنار گذاشته شده است. این دو استثنا عبارت است از: سریال «چکاچک شمشیرها بخش4» که در 17 می 2014 منتشر شد، 6 هفته پیش از اعلام خلافت و دیگری «بدون جهاد هیچ زندگی ای وجود ندارد» که «مرکز رسانه ای الحیات» اندکی پس از مجموعه اول منتشر کرد.

    گفته شده که مجموعه های «پیش از خلافت» نباید به عنوان مجموعه هایی نامربوط کنار گذاشته شود. در مجموع، تکامل تبلیغاتی این گروه های پیشینی مسوول ماهیت پیام رسانی دولت اسلامی امروز است. علاوه بر این، خروجی رسانه ای این گروه از ژوئن 2014 افزایش چشمگیری یافته است. علاوه بر این، برندسازی پیچیده تر و استانداردتر شده است. این مساله فی نفسه مهم است زیرا نشان می دهد که اکنون هم ماشین تبلیغاتی این گروه در معرض تکامل پیوسته است. نویسنده علاوه بر رصد کردن تبلیغات «دولت اسلامی» درگیر چند گفت وگو با حامیان فعلی و قبلی این گروه بوده که نقش مهمی (اما غیررسمی) در حوزه های تیره و تار انتشار تبلیغاتی، تبلیغ دینی و عضوگیری ایفا کرده و می کردند. گسترده ترین مصاحبه ها در رسانه های اجتماعی «همتا به همتا» و تبادل ایمیل با دو نفر انجام شد: یکی از حامیان عراقی «دولت اسلامی» که ادعا می کرد در بغداد است و دیگری، یک حامی سابق این گروه که به طور کامل از دیدگاه های خود عقب نشست.

    

    3- چارچوب نظری برای تبلیغات «دولت اسلامی»

    کار اولیه ای که «ژاک الول» در مورد تبلیغات ارائه داد یک ابزار موثر برای تاباندن نوری بر استراتژی رسانه ای داعش ارائه می دهد. الول که در سال 1958 می نوشت، استدلال می کرد که تبلیغات راهی برای القا یا ترویج ایده های جدید نیست بلکه ابزار ترکیب و متبلور ساختن آنهاست. برای این منظور، مبلغ تلاش می کند تا کاملافرد هدف را محاصره کرده و به طور پیوسته ایده هایی را که از قبل در ذهن خودش بود، تقویت و توسعه دهد و وارد ذهن او کند. الول ماهیت همه جانبه و کلی تبلیغات را برای موفقیت تبلیغات ضروری می پندارد؛ این مساله زمانی در اوج توانمندی قرار می گیرد که فرد در درون آن هضم شود، شروع به مشارکت در آن کند و در نهایت از آن رضایت کسب کند. در این مرحله، وقتی تبلیغات فعالانه بر زندگی خصوصی و عمومی فرد سایه می افکند، «موفق» شده است. در ذهن الول- و بی تردید در مساله «دولت اسلامی»- اولین قصد فرد تبلیغ کننده همانا ایجاد نوعی همزیستی میان خود و سوژه تبلیغ است به طوری که مصرف کنندگان شان با میل و رغبت برداشتی از پیش تعیین شده از حوادث را در تمام حوزه های عمومی و خصوصی در پیش گیرند.

    

    * محقق بنیاد کویلیام

 

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 3783 به تاریخ 18/3/95، صفحه 4 (دنیا)